W gospodarce można wyodrębnić różne rodzaje systemów logistycznych. Rozróżnianie systemów logistycznych jest niezbędne ze względu na różnice w problemach, które pojawiają się przy tworzeniu i funkcjonowaniu różnych systemów.
Rozpatrywanie elementów i konstrukcji systemów logistycznych uzależnione jest od przyjętego kryterium i klasyfikacji tych systemów, uwzględniającego różny stopień agregacji i zakres systemu.
System logistyczny nie zmienia właściwości produktu, lecz dzięki procesom ruchu, transportu i magazynowania przemieszcza go w określonym czasie. W związku z tym, że procesu ruchu i składowania przenikają się, wyróżnia się następujące rodzaje systemów logistycznych[1]:
- jednostopniowy,
- wielostopniowy,
- kombinowany.
System jednostopniowy oznacza, że produkt przechodzi od punktu nadania do punktu odbioru. Działania w systemie wielostopniowym polegają na dostarczeniu produktu od punktu nadania do punktu odbioru z wykorzystaniem co najmniej jednego punktu pośredniego, w którym następuje proces manipulacji lub magazynowania.
W pierwszym przypadku towar z punktu nadania zatrzymuje się w punkcie, gdzie następuje np. proces przeładowania. Z punktu pośredniego określony produkt trafia do wielu odbiorców. W drugim przypadku towary transportowane z różnych punktów nadania trafiają do punku zbiorowego (punktu koncentracji) skąd wysyłane są jednym transportem do punktu odbioru. Ostatni system tworzy kombinowany proces, gdzie występują równolegle pośrednie i bezpośrednie przepływy dóbr fizycznych[2].
Najczęściej jednak systemy logistyczne dzieli się według dwóch kryteriów[3]:
- funkcjonalnych,
- fazowych.
Podział funkcjonalny skupia się głównie na takich obszarach jak[4]:
- obsługa zamówień,
- gospodarka magazynowa,
- magazyn,
- opakowanie,
- transport.
Podział fazowy wyróżnia następujące podsystemy[5]:
- logistyki zaopatrzenia,
- logistyki produkcji,
- logistyki dystrybucji,
- logistyki części zamiennych,
- logistyki powtórnego zagospodarowania.
Logistyka zaopatrzenia stanowi połączenie między logistyką dystrybucji dostawców a logistyką produkcji w przedsiębiorstwie. Jest ona systemem logistycznym związanym z rynkiem i dotyczy dóbr (materiałów, półwyrobów, części), które należy udostępnić przedsiębiorstwu zgodnie z zapotrzebowaniem.
Logistyka zaopatrzenia wykorzystuje istniejące możliwości zaopatrzenia, koordynując
przepływu towarów i informacji w celu zapewnienia przedsiębiorstwu materiałów używanych do produkcji lub do sfery handlu. Działania zaopatrzenia wykraczają swoim zasięgiem poza przedsiębiorstwo, poza granice kraju – podejmowane są wewnątrz, ale wpływają na zewnętrzne przygotowanie potrzeb materiałowych[6].
Logistyka produkcji jest zlokalizowaną pomiędzy logistyką zaopatrzenia a logistyką dystrybucji, łącząc je ze sobą. Obejmuje wszystkie czynności związane z zaopatrzeniem procesu produkcji w materiały, półwyroby, części zamienne oraz czynności związane z przekazywaniem półwyrobów oraz wyrobów gotowych do magazynu wyrobów[7].
Dystrybucja jest ostatnim etapów w łańcuchu logistycznym, który ma na celu udostępnić produkt spełniający oczekiwania i potrzeby nabywców w odpowiednim czasie i miejscu. Cały proces przemieszczania się towarów od wytwórców do ostatecznych klientów odbywa się poprzez kanały dystrybucji. Kanały dystrybucji to nie tylko ogniwa pośredniczące, ale również firmy uczestniczące w przepływie towarów lub usług od producenta do finalnego odbiorcy.
Logistyka dystrybucji integruje wszystkie fizyczne procesy i strumienie występujące
w sferze zbytu i sprzedaży w jeden system zarządzania, którego głównym zadaniem jest minimalizacja kosztów sprzedaży przy optymalnym poziomie obsługi klienta
i zaspokojeniu jego potrzeb. Główną zasadą systemów logistycznych podkreślająca znaczenie obsługi klienta jest zasada dotycząca dysponowania właściwym produktem, pojawiającym się we właściwym czasie, we właściwej ilości, bez strat, bez uszkodzeń u właściwego klienta[8].
Logistyka powtórnego zagospodarowania to system logistyczny zajmujący się czwartą fazą przepływu pozostałości (surowce wtórne, towary uszkodzone, zwroty, opakowania zwrotne, używane pojemniki i opakowania, odpady) [9].
We wskazanych podsystemach wyróżnia się elementy fizyczne systemu logistycznego i informację[10].
- Elementy fizyczne systemów logistycznych:
- Infrastruktura systemów logistycznych
- budowle magazynowe,
- drogi wewnętrzne.
- Urządzenia techniczne
- urządzenia magazynowe,
- urządzenia transportowe i manipulacyjne,
- urządzenia pomocnicze.
- Informacja w systemach logistycznych:
- Systemy pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych oraz informacji.
[1] Bronisław Słowiński, Wprowadzenie do logistyki, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2008
[2] Tamże.
[3] Danuta Kisperska-Moroń, Stanisław Krzyżaniak, Logistyka, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2009
[4] M. Matulewski, S. Konecka, P. Fajfer, A. Wojciechowski, Systemy logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania , Poznań 2008
[5] Tamże.
[6] Hans Christian Pfohl, Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania, Biblioteka Logistyka, Poznań 2001
[7] M. Matulewski, S. Konecka, P. Fajfer, A. Wojciechowski, Systemy logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania , Poznań 2008
[8] Frederick Beier, Krzysztof Rutkowski, Logistyka, Biblioteka Logistyka, Warszawa 1995
[9] Marek Fertsch, Podstawy logistyki, Instytut Logistyki i Magazynowania , Poznań 2008
[10] M. Matulewski, S. Konecka, P. Fajfer, A. Wojciechowski, Systemy logistyczne, Instytut Logistyki i Magazynowania , Poznań 2008